موتور آسانسور چیست؟                       

موتور در هر سیستم مکانیکی مهمترین بخش آن به حساب می آید، این قاعده در آسانسور نیز مستثنی نیست. موتور قلب تپنده آسانسور است و نیروی لازم را برای جابجایی کابین آسانسور و سرنشینان آن فراهم میکند. موتور آسانسور یکی از قطعات مکانیکی-الکتریکی آسانسور است که معمولا گرانترین قطعه در آسانسور نیز هست. موتور آسانسور وظیفه تبدیل انرژی الکتریکی به انرزی مکانیکی و تامین نیروی لازم برای جابجایی کابین و سرنشینان را در مسیر عمودی بر عهده دارد.

در بین قطعات آسانسور همیشه انتخاب موتور آسانسور مناسب، سخت ترین انتخاب بوده است. در انتخاب موتور آسانسور مناسب باید نوع ساختمان، کاربری ساختمان، نوع سیستم آسانسور، ارتفاع، سرعت، ظرفیت کابین، ترافیک ساختمان و قیمت موتور آسانسور را در نظر گرفت. موتور آسانسور مناسب و باکیفیت، باعث ایجاد کیفیت حرکت مطلوب در کابین خواهد شد که باعث رضایت خاطر سرنشینان کابین میشود.

موتور آسانسور از قطعات حیاتی آسانسور است و قیمت موتور آسانسور موثرترین فاکتور در قیمت کل آسانسور است. برای مشاوره در مورد انواع سیستم آسانسور و انتخاب قطعات آسانسور به خصوص موتور، و خرید موتور با کارشاسان افق لیفت در ارتباط باشید. 

در ادامه اطلاعات بیشتری در مورد مزایا و معایب و انواع موتورهای آسانسور ایرانی و خارجی ارائه میگردد. با ما همراه باشید.

انواع موتور آسانسور

موتورهای آسانسور در حالت کل به دو دسته زیر تقسیم میشوند:

• موتور آسانسور گیربکس دار
• موتور آسانسور گیرلس (بدون گیربکس)

البته نوعی دیگر از موتور هست که به نام موتور آسانسور هیدرولیک مشهور است که در پروژه های تا 5 توقف و کابین با ظرفیت کم استفاده میشوذ و به علت بحث بسیار مفصل آن در صفحه آسانسور هیدرولیک توضیحات لازم و انواع آن توضیح داده شده است.

موتور آسانسور گیربکس دار

موتورهای گیربکس دار از قدیمی ترین موتورهای آسانسور هستند که در کشورمان به دلیل کیفیت بالا و ارزانتر بودن نسبت به موتور گیرلس کاربرد بیشتری دارند. در این مدل از موتور آسانسور نیروی محرکه ناشی از الکتروموتور از طریق چرخ دنده به فلکه موتور انتقال می یابد و باعث به حرکت در آمدن سیم بکسل و کابین آسانسور میشود. در این موتورها گیربکس یا همان چرخ دنده واسط بین موتور و کابین است که انعطاف پذیری لازم را به وجود می آورد و باعث افزایش قدرت این موتور شده است.

موتور گیربکس دار از رایج ترین موتورهای آسانسور هستند که از گیربکس برای افزایش یا کاهش سرعت و گشتاور استفاده میکنند. موتور آسانسور گیربکس دار برای ساختمان هایی با ارتفاع متوسط که نیاز به حرکت سریع و کارامد بین طبقات دارند مناسب است. موتور گیربکس دار معمولا اندازه بزرگتری نسبت به موتور گیرلس دارند و دارای چرخ دانده و ماردون هستند و برای آسانسورهایی که دارای موتورخانه هستند مناسب است.

ارزان بودن نسبت به موتور گیرلس ، بازدهی 85 درصد و قدرت بالا از برتری های موتور گیربکس دار است. این موتور به دو دسته دو سرعته و تک سرعته تقسیم میسود. 

موتورهای گیربکس دار از چهار بخش اصلی تقسیم شده است: موتور الکتریکی، فلکه گیربکس، گیربکس و ترمز الکتریکی

موتور آسانسور مهمترین قطعه در میان قطعات آسانسور می باشد و مهمترین انتخاب ها در میان قطعات آسانسور، انتخاب موتور آسانسور مناسب است.

موتور در آسانسور وظیفه حمل بار و نفرات را به عهده دارد و نیروی محرکه لازم برای جابجایی کابین توسط موتور آسانسور تامین می شود. در آسانسورهای کششی این نیرو از طریق سیم بکسل و در آسانسور هیدرولیک از طریق جک هیدرولیک به کابین منتقل می شود.

انتخاب موتور آسانسور مناسب با توجه به عوامل زیر محاسبه می شود:

• نوع آسانسور
• ظرفیت آسانسور
• قدرت موتور آسانسور
• سرعت موتور آسانسور

انواع موتور آسانسور

1-موتور گیربکس دار آسانسور

در صورتی که نیروی محرکه ورودی از الکتروموتور به قرقره کششی از طریق یک چرخ دنده باشد، موتور از نوع گیربکس دار می باشد. در این موتورها گیربکس یا همان چرخ‌ دنده، واسط بین موتور و کابین می باشد. وجود چرخ‌ دنده باعث افزایش قدرت این موتورها شده است. برق ورودی به موتور باعث چرخش روتور شده و چرخش روتور سبب به چرخش در‌آمدن گیربکس متصل به روتور می‌ شود گیربکس این نوع موتورها به وسیله یک میله به روتور متصل‌ است. چرخش گیربکس باعث به حرکت درآمدن چرخ دنده‌ ها می‌ شود و با چرخش چرخ دنده‌ های متصل به گیربکس، فلکه گیربکس شروع به چرخش می‌کند و سیم بکسل آسانسور را موافق جهش چرخش موتور به حرکت در می‌ آورد. حرکت این مجموعه باعث جابه‌ جایی کابین و همچنین وزنه تعادل آسانسور می‌شود. قدرت بالا، بازدهی ۸۵% و ارزان بودن نسبت به موتورهای گیرلس، از برتری موتورهای گیربکس دار است.

موتورهای گیربکس آسانسور را به دو دسته‌ دو سرعته و تک‌ سرعته تقسیم‌ بندی می‌کنند.

• موتور گیربکس دار دو سرعته (AC2)
  

در این حالت از یک موتور با دو سیم پیچ جداگانه و دو سرعت برای حرکت استفاده می شود. در زمان شروع، موتور با سیم پیچ دور تند به کار می افتد و برای محدود کردن جریان، یک مقاومت به صورت سری به آن ها متصل می شود. شتاب گیری آرام کابین با کاهش تدریجی میدان مقاومت صورت می گیرد و با نزدیک شدن به تراز طبقه، موتور با سیم پیچ دور تند از کار می افتد و موتور با سیم پیچ دور کند شروع به کار می کند. سرعت کابین تا رسیدن به فاصله کمی از تراز، به صورت تدریجی کاهش می یابد و در این زمان جریان برق قطع می شود و ترمز به صورت اتوماتیک کابین را به آرامی متوقف می سازد. در سیستم آسانسور مجهز به موتورهای گیربکسی دو سرعته، قابلیت دستیابی به سرعت‌ های بالاتر نیز وجود دارد.

معایب سیستم دو سرعته (AC2)

مسافرین استارت و توقف های ناگهانی را در کابین تجربه می کنند و این تکانها به تدریج از عمر قطعات آسانسور می کاهد. هرچند که وجود فلایویل کمی از شدت این ضربات کم می کند، اما باز هم این ضربات وجود دارند. استارت های ناگهانی موتور جریان برق زیادی را مصرف می کند و لذا هزینه برق این سیستم ها بیشتر است.

• موتور گیربکس دار تک سرعته (VVVF)
  

در سیستم VVVF مزایایی وجود دارد که با دیگر سیستم ها نمی توان به آن دست یافت. شتاب گیری مثبت و منفی بسیار آرام، این سیستم را نسبت به سیستم دو سرعته برتر می سازد. این سیستم دارای یک سیم پیچ می باشد که با برق متناوب راه اندازی می شود.

مزایای سیستم تک سرعته (VVVF)

در موتورهای گیربکسی تک‌ سرعته، دور موتور ثابت بوده و کابین با سرعت ثابت حرکت می‌ کند. هنگام نزدیک شدن کابین به تراز طبقه از طریق ترمز، شتاب منفی ایجاد می‌ گردد و با کاهش سرعت، کابین نهایتا در ترازِ طبقه متوقف می‌ شود. در این سیستم، دور موتور توسط مداری الکتریکی کنترل می‌ گردد و سرعت را در مدت زمان کوتاهی به آرامی از صفر به حداکثر و بالعکس می‌ رساند. با استفاده از تغییر ولتاژ و فرکانس موتور، سرعت به صورت پیوسته تغییر یافته و تکان های ناشی از تغییر سرعت به حداقل می‌ رسد.

2-موتور آسانسور بدون گیربکس (گیرلس) 

چنانچه نیروی محرکه از طریق اتصال مستقیم از موتور به قرقره کشش منتقل گردد، موتور از نوع بدون گیربکس (گیرلس) می باشد. موتورهای گیرلس، با ولتاژ و فرکانس متغییر کار می کنند. وجود این نوع موتور برای آسانسورهای سرعت بالا بسیار مهم است. امروزه این موتور بهترین انتخاب در برآوردن شرایط ترافیکی با کارآیی بالاست.

برای شتاب گیری آرام، در مدار میدان استاتور از رگلاتور تنظیم کننده ای استفاده می شود که بازده خروجی استاتور را کنترل می کند. یک مقاومت متغیر در مدار میدان به تدریج میزان مقاومت را کاهش و فرکانس دوران استاتور را افزایش می دهد تا کابین آسانسور با شتاب گیری آرام به سرعت نهایی برسد. با ایجاد سرعت نهایی، فرکانس استاتور تا کاهش سرعت کابین ثابت باقی می ماند. برای کاهش سرعت و توقف کابین از یک مجموعه کلید القایی استفاده می شود. ترمزها فقط در زمان ثابت بودن کابین عمل می کنند.

مزایای موتورهای آسانسور گیرلس :

• بازدهی ۹۰%
• سرعت بالا
• کار در فرکانس و ولتاژ متغیر
• صرفه جویی در انرژی
• عدم نیاز به روغن کاری در بازدید‌ های دوره‌ ای
• کم صدا و لرزش
• حجم کمتر
• نصب سریع‌ تر و آسان‌ تر
• عملکرد بهتر در مکان‌ های پرترافیک
• سازگاری بیشتر با محیط‌ زیست
• کیفیت بالای حرکت
• شتاب‌ گیری آرام

همان طور که از نام (گیرلس) پیداست این موتورها فاقد گیربکس می باشند و این مسئله باعث می شود لرزش کابین هنگام حرکت به حداقل برسد و حداقل ۵۰% در مصرف انرژی الکتریکی صرفه جویی نماید.

موتور گیرلس نسل جدید موتورهای آسانسور می باشد و از لحاظ حرکتی به هیچ عنوان قابل قیاس با موتورهای گیربکس دار نیستند، اما از لحاظ قیمتی دو برابر انها هستند. این موتورها به دلیل عدم استفاده از روغن، با محیط زیست سازگاری بسیار خوبی دارند. ضمنا بدلیل بازدهی بسیار بالا، دارای برگشت پذیری بالائی نیز هستند بنابراین با توجه به ماهیت ترمز الکتریکی در این گونه آسانسورها در مرحله ترمز انرژی ناشی از ترمز به جای اتلاف به صورت حرارت، مجدد به شبکه تزریق می شود.

آسانسور های گیرلس به جهت حجم کم دستگاه محرکه، افزایش کارایی، نیاز به فضای محدود و حذف موتورخانه، نصب سریع آسانسور، و به حداقل رساندن خدمات مربوط به تعمیر و نگهداری، آسانسور بسیار ایده آلی برای ساختمانها و مجتمع های پرترافیک می باشد و لذا سیستم طراحی آن بسیار پیچیده تر از آسانسورهایی است که از گیربکس مار پیچ دنده ای یا دنده حلزونی استفاده می کند.

انواع فلکه های مرسوم و قابل تایید استاندارد ایران برای موتور های گیرلس، فلکه 240 و 320 و در موارد خاص 400 میلیمتری می باشند.

به طور کلی موتورهای گیرلس برای آسانسورهای سرعت بالا و به طور معمول بالاتر از 1/6 تا 4 متر بر ثانیه و ساختمان های مرتفع مورد استفاده قرار می گیرند.

تفاوت موتور آسانسور گیرلس و گیربکس 

• موتور آسانسور گیرلس به دلیل نداشتن گیربکس دارای حجم و ابعاد کوچکتری نسبت به موتور آسانسور گیربکس دار می باشد.

• موتور گیرلس بازدهی 90 درصد و موتور گیربکس بازدهی 50 درصد دارد.

• موتور آسانسور گیربکس برخلاف موتور گیرلس نیاز به روغن کاری دارد.

• موتور گیرلس داغ نمی کند و به توقف برای خنک شدن نیاز ندارد اما موتور گیربکس به خنک شدن نیاز دارد .

• موتور آسانسور گیرلس دارای دور موتور 150 دور بر دقیقه و موتور گیرلس دارای دور موتور 1500 دور بر دقیقه می باشد و همین امر باعث می شود که صدای تولید شده و همچنین مقدار برق مصرفی توسط موتور گیربکس بسیار بیشتر باشد.

نگاهی به تاریخ تحولات آسانسور و نو آوری های این صنعت نشان می دهد که آسانسورهای گیرلس (بدون گیربکس) یا MRL تقریبا از اواخر قرن گذشته حدود سال ۱۹۹۸ میلادی توسط کمپانی شیندلر به بازار عرضه گردید که بیشتر مخصوص بازار آسانسور کشورهای پیشرفته بود و چندین سال بعد به دلیل قیمت تقریبا دو برابر آن نسبت به آسانسورهای دیگر به تعداد کم به مرور وارد بازار ایران گردید.

انواع موتور آسانسور گیربکسی و گیرلس وارداتی در بازار ایران وجود دارند که مهمترین آنها موتور آسانسور آلبرتو ساسی-سیکور-مونتاناری-جم-و زیلابگ می باشند.

کشور عزیزمان در زمینه تولید موتورهای آسانسور چند سالی هست که به مرحله خودکفایی رسیده است و انواع تولید کننده ها از قبیل شرکت آسانسور بهران-الکو-یاران و پرگاس به تولید موتور آسانسور در توان 5.5-6/1 و 7/3 کیلووات مشغول می باشند و امکان تولید موتور در توانهای بالاتر از قبیل 9.2-11 و 13.2 کیلووات نیز در سالهای اخیر امکان پذیر شده است.

در دنیای امروزی و با وجود زندگی شهری پیچیده، برج های بلند و آپارتمان ها سر به فلک کشیده است و آسانسور جزئی جدایی ناپذیر از زندگی ما شده است و با توجه به این وضعیت، اهمیت و نقش موتور در آسانسور بسیار مهم است.